Stanford Binet Zeka Testi, IQ testi denildiğinde akla gelen ilk seçeneklerden biridir. Yetişkinler için farklı mecralarda zeka/dikkat ölçen birçok teste denk geliyoruz. Ancak konu çocuklarımız olunca birkaç kez düşünüyoruz. Uygulanan IQ testleri, onların yeteneklerini keşfetme, geliştirme ve küçük yaşlardan itibaren yönlendirme açısından hassas ve üzerinde durulması gereken bir konu. Dolayısıyla deneyimli ve güvenilir kurumlardan destek almayı tercih etmek gerekiyor.
Küçük yaştan itibaren çocuğunuzun zihinsel gelişimini güvenilir bir kurumdan onaylı sertifika ile tescil ettirerek hayatının geri kalanı için birçok alanda başarı, sağlıklı gelişim, ve burs gibi imkanlara kapı aralamış olabilirsiniz. Ayrıca zihinsel engel taşıyan çocukların önceden saptanması ve gerekli tedbirin planlanması açısından da önemlidir. Stanford Binet Zeka Testi ile ilgili temel bilgileri sizler için derlemeye çalıştık.
Stanford-Binet testi, beş farklı bilişsel yetenek faktörünü ölçümleyerek zeka seviyesini sayısal verilere dökmeyi sağlayan bir yöntemdir. Süreye dayalı değildir ancak 2 yaş itibariyle uygulanabilen test, ortalama olarak yarım saat sürmektedir.
Stanford Binet Testi;
faktörlerine dair hazırlanan sorulara kişinin vereceği tepkiler ve yanıtlar ölçümlenerek bir birleşik puan ile IQ seviyesini ortaya koyar.
Stanford Binet Zeka Testine Neden İhtiyaç Duyuldu?
Stanford-Binet zeka testi, günümüzde eğitimde kullanılan en güvenilir standartlaştırılmış testler arasında yer almaktadır. Bunun altında asırlık geçmişi ve deneyimi yatmaktadır. Deneyimin ve sürekli kendini yenileyen sistemin sonuçları genellikle doğru kabul edilmektedir. Bu test neticesinde yüksek puan alan kişiler üstün yetenekli kabul edilirken, düşük IQ puanı almış olanlar genellikle bilişsel yetersizlik gösteren bireyler olmuştur.
Zeka testinin fikri Fransa’da doğdu
Testin kaynağı, Fransız Binet-Simon ölçeğine dayanmaktadır. Alfred Binet ve öğrencisi Theodore Simon tarafından geliştirilmiş olan ölçek, resmi kabul görmüş ilk zeka testidir. Hedefinde yaşına göre zeka ortalamasının altında kalan çocuklar yer almıştır. Fransız Hükümeti, eğitim kanunlarını güncellerken, yaşlarına göre zekası ortalamanın altında seyreden çocukları tespit edebilecek bir araç talep etmiştir.
Test farklı dillere ve kültürlere uygulanabilir olarak tasarlandı
Binet ve Simon, zekanın tek bir tanımlayıcısı olmadığını savunurlar. Bu sebeple, bir çocuğun yaşını ve biyolojik yeterliliklerini dikkate alan bir yapı tasarlamışlardır. Bu verilerden zekanın ölçülebileceği bir temel oluşturulmuştur.
Binet-Simon Ölçeği, psikoloji çevrelerinden hızla övgü toplamıştır. Bu testin, zeka seviyelerini belirlemenin anlamlı bir yolunu sağladığı konusunda genel bir fikir birliği gelişmiştir. Binet-Simon Ölçeği’nin bu kadar hızlı kabul görmesinin en temel nedenlerinden biri, farklı dillere ve kültürlere uyarlanabilir şekilde tasarlanmış olmasıdır. Bugün hala hem Avrupa genelinde hem de ABD sınırları içerisinde kullanılmaktadır.
Stanford Üniversitesi ve Binet-Simon Ölçeği
Binet ve Simon’ın çalışmaları, Stanford Üniversitesi’nde psikolog olan Lewis M. Terman tarafından hızla çalışıldı. Terman, Amerika Birleşik Devletleri’ndeki insanlar için testin bir türevini ilk geliştiren oldu. Testin versiyonuna Stanford-Binet Zeka Ölçeği adı verildi. Terman’ın testin ABD versiyonunun ilk yayını “The Measurement of Intelligence” başlıklı bir makalede yayınlandı.
Almanlar IQ’yu geliştirdi
Binet-Simon Ölçeği ve Stanford-Binet Zeka Ölçeği’nin geliştirilmesinin hemen ardından, sonuçların daha iyi ölçülmesi ihtiyacı etraflıca tartışıldı. Teste giren kişilere uygun, anlamlı derecelendirme ölçeği formuna ihtiyaç duyuldu. Bu test protokolleri oluşturulduğunda farklı ölçekler kullanılıyordu.
Alman psikolog William Stern, Zeka Bölümü veya IQ olarak bilinen şeyi geliştirdi. IQ, Stanford-Binet Zeka Ölçeğinde veya benzer bir testte puanlanan bir çocuğun yaşı ile biyolojik yaşını karşılaştırmayı içerir.
Bir çocuğun puan aldığı yaş ile biyolojik yaşı karşılaştırıldığında, zihinsel ilerleme oranını IQ olarak göstermek için bir oran oluşturuldu. Stanford Üniversitesi’nden Lewis M. Terman, IQ kavramını hemen benimsedi ve çalışmalar ilerletildi.
2003 yılında güncellenen 5. Stanford Binet Zeka Testi edisyonu, geliştirilen teknikler ve soru tipleri sayesinde çocukların zeka türünü ve zihinsel becerilerini skor olarak tespit edip değerlendirmeyi daha isabetli hale getirdi.
Görsel üzerinden nesneleri ve tanımlama adına bir ebeveyn çocuğuna “Bu nesnenin adı nedir?” gibi bir soru sorabilir. Bu türlü sorularda resme tam odaklanılmalı ve işaret edilerek sorulan soru net olmalıdır.
Bilgi içerikli sorularda yine teste tabi tutulan çocuğun yaşına göre “Neden cetvel kullanırız?” gibi bir soru yöneltilebilir. Çocuk, bir şeyleri ölçmek için diyebileceği gibi, metre ile ölçülebilir uzunlukları öğrenmek ve kısa ya da uzun olduğunu anlamak için kullanırız, mesela giysi dikeceksek kumaş alacağımız dükkanda ölçülen kumaş hem bize işimize yarayacak kadarını almayı hem de doğru ödeme yapmayı sağlar.” şeklinde farklı uzunlukta ve açıklayıcılıkta cevaplar verebilir. Bu cevaplar bilgiye doğru yanıt verme ve bilgi arasında ilişki kurma yeteneği üzerinden alacağı puanda etkilidir.
Prosedür, bilgiyi kullanmayı ölçen alt sorularda çocuğunuzdan, kendi yaşlarındaki çocukların genel olarak ne yapacaklarını bildikleri bir şeyi, jest ve mimik kullanarak nasıl doğru şekilde ifade edebileceğini göstermesini isteyecektir. Örneğin bir dondurma görseli verip “Bununla ne yapacağınızı canlandırabilir misin?” ya da önüne bir piyano koyarak “Bununla ne yapılabileceğini gösterebilir misin?” şeklinde sorular yöneltilebilir.
Legolarla çocuğun aritmetik yetenekleri ölçümlenebilir. Örneğin birkaç farklı legodan ev şeklinde bir yapı oluşturulduğunda, “Bu yapıdan 3 tane parçayı çıkartırsam geriye kaç parça kalır?” gibi bir soru yöneltilebilir.
“On iki yaşındaki Alp, erkek kardeşinin yaşından 3 yaş büyüktür. Alp, kardeşinin yaşı şimdikinin iki katı olduğunda kaç yaşında olacaktır?” gibi biraz daha zorlayıcı sorular da yine yaş ile orantılı olarak teste eklenmiş olabilir.
Okuma-yazma bilgisi olan çocuklara harfleri karıştırılmış kelimeler verilerek kelime türetmesi ya da bu kelimeyi bir görselle eşleştirilmesi de istenebilir. Yine farklı şekiller gösterilerek hangisinin diğerlerinden daha farklı olduğunu ifade etmeleri istenebilir. Teste girecek çocuğun yaşına göre sayıca ve seviye olarak artırılıp azaltılacak soru türleri bir sonraki bölümde ele aldığımız 5 zeka ölçeği ekseninde çeşitlendirilebilmektedir.
Stanford-Binet Zeka Ölçekleri, bilişsel yeteneğin beş faktörünü ölçmek için tasarlanmıştır. Bu beş faktör, akıcı akıl yürütme, bilgi, nicel akıl yürütme, görsel-uzaysal işleme ve çalışma belleğini içerir. Hem sözlü hem de sözlü olmayan tepkiler ölçülür. Beş faktörün her birine bir ağırlık verilir ve birleşik puan genellikle zeka bölümü veya IQ birimine dönüştürülür.. Teorik olarak Stanford-Binet testi bir kişinin öğrenme yeteneğini ölçer, bu ölçüm alanları aşağıdaki listede olduğu gibi sıralanabilir:
1. Akıcı Akıl Yürütme
Akıcı akıl yürütme, önceden bilgi gerektirmeyen ve genellikle soyut olan problemleri çözme yeteneğidir. Akışkan akıl yürütmenin sözel olmayan yönü, nesne serisi matrisleriyle test edilir.
Örneğin, teste başlayan kişiye bir dizi gösterilir ve kalıbı tamamlaması istenir. Sözel saçmalıklar ve analojiler, bir kişinin sözel akıl yürütmesini test etmek için kullanılır. Sözel saçmalıklar, basitçe veya imkansız olan ifadelerdir. Bu ifadeleri duyduktan sonra, sınava girenlerden neden saçma veya imkansız olduklarını açıklamaları istenir. Analojiler kavramlar arasındaki ilişkiyi ortaya çıkarır. Örneğin, bir kişiye “elma meyveye, kereviz __________benzer” kalıbında bir sınıflandırma sorusu sorulabilir ve boşluğa “sebzeye” kelimesi getirmesi beklenebilir.
2. Bilgi
Bilgi, uzun süreli belleğe aktarılmış, birikmiş veriler olarak tanımlanabilir. Bu faktör, sözel olmayan alt testler, prosedürel bilgi ve görsel saçmalıklar ile test edilir. Sözlü saçmalıklara benzer şekilde, görsel saçmalıklar, sınava giren kişiden açıklaması istenen saçma veya imkansız senaryolar içeren resimler içerir. Sözsüz prosedürel bilgi, jestler kullanılarak test edilir. Örneğin, teste giren kişiden yemek yeme gibi temel insan ihtiyaçlarını, jestleri kullanarak açıklaması istenebilir. Sözel alt test, oyuncaklar veya hatırlatıcı kartlar kullanılarak uygulanabilen kelime sorulardır.
3. Nicel Akıl Yürütme
Nicel akıl yürütme, teste tabi tutulan kişinin aritmetik becerisini ölçer. Test konusunun seviyesine bağlı olarak, bu bölümdeki sorular temel sayma, toplama ve çıkarma işlemlerini içerebilir. Daha yüksek seviyelerde, ölçüm, geometri ve kelime problemleri dahildir. Matematik kavramları hem sözlü hem de sözlü olmayan biçimlerde sunulabilir.
4. Görsel-Uzaysal İşleme
Görsel-uzaysal işleme, hem örüntülerin hem de mekansal ilişkilerin tanınmasını ve bütünü oluşturan parçalardan tanıma yeteneğini içerir. Bu alt testin sözel olmayan kısmı genellikle bulmacaları ve kalıpları birleştirmeyi içerir. Teste başlayan çocuğa genellikle bir form tahtası veya çerçeve ve çerçeveyi doldurmak için birleştirilebilecek farklı şekilli parçalardan oluşan bir sayı (çocuğun yaşı ve yeteneğine göre belirlenen miktarda) verilir. Sözlü kısım, yönle ilgili soruları içerir ve çocuğun resimlerdeki uzamsal ilişkileri tanımlama yeteneğini test eder.
5. Çalışan bellek
Çalışan bellek, bir kişinin kısa süreli belleğindeki bilgileri yakalayan, sıralayan ve dönüştüren çoklu süreçler olarak tanımlanır. Sözel olmayan çalışma belleği, gecikmeli yanıt ve blok yayılma teknikleri kullanılarak değerlendirilir. Örneğin, bir konsantrasyon oyunu üzerinden çocuğun daha önce sunulan bir resmi hatırlaması ya da bir metin okunarak çocuktan belli bir bölümü tekrarlaması istenebilir. Sözel çalışma belleği, son kelime ve cümle hatırlama alıştırmaları kullanılarak test edilir.
Stanford-Binet Zeka Testinde çocuğun IQ türünden zeka değeri ortaya çıkar. Bu değeri ortaya çıkaran ise testin bileşenlerini oluşturan tüm alt testlerdir.
Kaynaklar:
