İnsanların toplum içinde kendilerine yer edebilmelerini sağlayan, toplumun büyük çoğunluğunun kabul ettiği, benimsediği ve kendinden sonrakilere de öğrettiği duygu, düşünce ve inançlar bütünü değer olarak adlandırılıyor. İdeal düzenini oluşturmak adına yazılı olmayan kurallar olarak düşünebileceğimiz değerlerin her bir bireye en uygun şekilde aktarılması, toplumsal düzenin sağlıklı ve doğru bir şekilde işlemesinin yanında, diğer milletlerarası gelişmelerin de temellerini oluşturuyor. Yalnızca bireylerde olumlu değerler geliştirmeyi başarmış toplumlar evrensel olmayı başarabiliyor.
Toplumsal hayatı düzenleyen ve uyum içinde yaşamayı mümkün kılan bu değerlerin geliştirilmesi çalışmaları, değerler eğitimi olarak karşımıza çıkıyor. Kişilerin tutum ve davranışlarının içsel bir kontrol mekanizması olan değerlerin eğitim yoluyla çocuklara kazandırılması, akademik gelişmenin yanında çocukların sosyal hayata hazırlanmasını da sağlıyor. Ülkemizde temel eğitim seviyesindeki kurumlarda milli eğitim sistemi dahilinde uygulanan değerler eğitimi, değerlerin çeşitli proje çalışmalarıyla somutlaştırılarak çocuklarda benimsenmesini kolaylaştırıyor.
Kişinin yapmak için üzerine aldığı, gerçekleştirmek zorunda olduğu bir iş hakkında kendisine ve başkalarına karşı hesap vermek durumunda olmasına sorumluluk deniyor. Toplumsal denetimi sağlaması adına geliştirilmesi gereken değerlerin başında sorumluluk geliyor. Kişilerde sorumluluk bilincinin gelişmesi, toplumsal hayatın işleyişinde görünür bir düzen sağlanması adına oldukça önemli. Sorumluluk sahibi bireylerden oluşan toplumlarda sosyal düzenin sağlanması ve kişilerin huzur içinde yaşamaları kolaylaşıyor.
Öğrenme faaliyetlerini çeşitli görsellerle desteklemek, daha fazla duyuya hitap ederek kalıcı öğrenmelerin gerçekleşmesine yardımcı oluyor. Eğitim kurumlarında yer alan panolar kültürel eserlerin sergilenmesinin yanında, önemli günlerin kutlanması ve verilmek istenen mesajların doğru ve etkili bir biçimde yansıtılması açısından kıymetli öğretim materyalleri olarak karşımıza çıkıyor.
Değerler eğitiminde çocuklarda gelişmesi amaçlanan sorumluluk bilincinin etkili bir şekilde öğrenilebilmesi için okul panolarında sorumlulukla ilgili resimli hikayeler, afişler, şemalar kullanılabilir. Bunun yanında, belirli aralıklarla çocuklara sorumlulukların yükleneceğinin ilanını ve takibini panolar üzerinden yapmak, ödül duyurularını ve ilanları buralardan yürütmek de mümkün. Bu da çocukların hem belirli yayınları takip etme alışkanlığı kazanmalarına, hem de sorumluluk değerinin bilincine varmalarına destek oluyor.
Sorumluluk almak, yalnızca bir çocuğun değil, yaptığı seçimlerle onun etkileşimde olduğu tüm bireylerin de etkileneceği ile ilgili bir olgu. Bu açıdan çocuklarda sorumluluk bilincinin geliştirilmesi, yetişkin bir birey olduklarında kendilerini gerçekleştirmeleri ve sağlıklı ilişkiler kurarak toplumda kendilerine yer bulabilmeleri için onlara verilebilecek büyük bir fırsat. Kendi potansiyellerine ulaşmaları, karar verme ve tüm sonuçları göze alarak harekete geçebilme cesaretini kazanmaları, çocukların doğru sorumluluk değeri geliştirmeleri ile mümkün oluyor.
Çocuğa sorumluluk duygusunu öğretmenin en etkili yolu ona bu konuda doğru bir model olmak. Çevresinde sorumluluk sahibi yetişkinlerin davranışlarını gözlemleyen çocuklar, sosyal öğrenme yoluyla bu kazanımı daha kolay elde ediyor. Bunun yanında, çeşitli görevler ve etkinliklerle de çocuklarda sorumluluk geliştirmek ve bu tutumun kalıcı olmasını sağlamak mümkün.
Çocuklara sorumluluk bilinci kazandıracak etkinliklere aşağıdaki örnekler verilebilir:
Evde ebeveynler tarafından uygulanabilecek bu yöntemlerin yanında, okulda yapılacak aşağıdakiler gibi bazı etkinlikler de çocukların sorumluluk duygusunu geliştirmesine yardımcı olabilir:
Çocuklara sorumluluk kazandırmak için her ne görev verilirse verilsin, yapılması gereken ilk şey, onlarla konuşarak kendisinden ne beklendiğini ve bu davranışın onlara neler kazandıracağını anlatmak. Kendisine verilecek sorumluluk ödevinin seçiminde karar verirken çocuğun sürece dahil edilmesi, etkinliğe olan ilgisini ve isteğini artırıyor.
Yerine getirdikleri her olumlu davranış için doğru geri bildirimlerde bulunmak, davranışın pekiştirilmesini ve istemli hareketler olarak kişiliğe yerleşmesini beraberinde getiriyor. Ancak eğitimin her aşamasında olduğu gibi olumlu değerlendirmeler ve ödüllerin, cezadan daha etkili birer pekiştireç olduğunu unutmamak gerekiyor. Çocuk sorumluluklarını yerine getirmekte zorlandığında ise işi üstlenerek elinden almak yerine yol göstererek nasıl yapacağını anlatmak, kendisine olan güven ve inancını koruması adına da önem taşıyor.
Kaynak:
