Çocukların farkı ortamlarda farklı davranışlar sergilediğini çoğu zaman görebiliriz. Örneğin; çocuğunuzun katıldığı bir doğum gününde, büyükannesinin evinde ya da eve misafir geldiğinde her zaman olduğundan daha farklı davrandığına şahit olabilirsiniz. Hatta çocuğunuzun okulda ve evde birbirinden zıt davranışlar sergilediğini görüp nedenini anlamakta zorlanıyor olabilirsiniz.
Peki Bu Davranış Değişikliği Neden Olur?
Çocuklar her ortamdaki sınırları çok iyi bilir.
Okul, kuralların kişiye göre değişmediği, ebeveyn desteğinin olmadığı, çocuğun kendi kimliğini oluşturacağı ve çevresine ifade edeceği yepyeni bir ortamdır. Öte yandan ev tanıdıktır. Güvenlidir. Kurallar belirlidir. Eğer ebeveynler tutum birliği sağlamakta zorlanırsa çocuklar kuralları kendi istedikleri yöne çekmeye çalışırlar. Çocuk hangi kuralı nasıl uygulayacağını, sınırları nasıl zorlayacağını bilir. En önemlisi, çocuk evde kendisinden ne beklendiğini; hangi davranışın nasıl bir tepki alacağını bilir.
Araştırmalara göre; evde sınırları zorlayan, kuralları delmeye çalışan çocukların ebeveynlerinin aslında işleri doğru yaptığını söyleyebiliriz. Beklentilerini rahatlıkla ifade eden, hayal kırıklığına uğradığında küsen ya da itiraz eden çocukların ebeveynlerinin tepkisinden korkmadığı, sevildiğinden ve önemsendiğinden emin olduğu anlamına geliyor. Zaten, çocuk kendi evinde bile duygularını ifade edemeyecekse bunu başka ortamlarda nasıl yapabilir ki?
Tıpkı biz yetişkinler gibi çocuklar da dışarda kendilerini en iyi gösterecek şekilde hareket etmeleri gerektiğinin farkındalar. Evde istedikleri gibi rahatlamaları evlerinin gerçek bir yuva olduğunu anladıkları anlamına geliyor.
Çocukların gerçek özgürlüğü ve mutluluğu deneyimlemeleri için, ev kuralları ve beklentiler konusunda net olan şefkatli otorite figürlerine ihtiyaçları vardır. Özgürlük ile kısıtlamalar arasında kurulacak sağlıklı bir dengeye ihtiyaç duyarlar.
Okulda Uyumlu ve Kurallara Uyan, Evde Hırçın ve Kuralsız Çocuk
Her çocuğun kendini ailede ve okulda değerli ve güvende hissetme hakkı vardır. Kendini değerli hisseden çocuk bu değere uygun davranmak için çabalar.
Okulda çok uyumlu, yardımsever, kurallara uyan bir öğrenciyken evde kuralsız, hırçın bir çocuk olma gibi tutumlar sergiliyorsa bunun nedenlerini araştırmak, okul ile iş birliğinde olmak gerekir. Özellikle okul öncesi çağındaki çocuklarda olumsuz davranış ve dürtüleri evde bırakma, okulda örnek öğrenci olma gibi bir tutum görülebilir. Çocuklar farklı bir ortama uyum sağlamak ve övgü almak için olumsuz davranışlarını göstermeyebilirler.
Ve iyi haber! Çocuğunuz okulda olumlu davranışlar gösterebiliyor, kurallara uyuyorsa, evde de bu davranış ve tutumları gösterebileceği anlamına gelir.
Eğer çocuğununuz evde;
- Aşırı korunan bir çocuksa,
- Her istediği yerine getiriliyorsa,
- Dağıttıkça başkasının toplayacağını biliyorsa,
- Sorumlulukları yoksa,
- Ailesiyle kaliteli vakit geçiremiyor, oyun oynayamıyorsa,
- Kural ve sınırları net değilse,
- Katı kurallar varsa,
- Kimse onu dinlemiyorsa,
- Çabuk sinirlenen, sakin ve sabırlı davranamayan ebeveynleri varsa çocuğunuzun okulda daha uyumlu ve sakin davranışlar sergilemesi normaldir. Bu durumda ebeveynlerin tutumunu bir an önce değiştirmesi, çocuğa sınırları belli, bazı kuralları birlikte koydukları, huzurlu bir ortam sunması gerekir. Ama öncelikle işe çocuğunuzu dinlemekle başlamalısınız. Böylece ‘’Beni dinlemiyor, sürekli inatlaşıyor.’’ söylemlerinizin azaldığını fark edeceksiniz.
Bu saydığımız maddelerin biri dahi çocuğunuzun ev ortamında olumsuz davranış sergilemesine sebep olabilir.
Çocuğunuzun okuldaki gibi olumlu tutumlarını sürdürmesi için öğretmeninden de yardım alabilirsiniz. Çocuğunuzun evdeki davranışlarını düzenleyebilmek şu noktalara dikkat etmelisiniz:
- Evde uyulması gereken kuralları güncelleyin: Okulda kurallar ve rutinler bellidir. Çocuğunuzun evde de yemek yeme, oyun oynama ve aktivite saatlerini okuldakine benzer şekilde düzenleyin. Evde çocuğunuzla birlikte onun isteklerini de göz önüne alarak hazırlayacağınız kurallar ona yabancı gelmeyecek ve uymakta zorlanmayacaktır.
- Öğretmeni ile aynı dili kullanın: Okulda öğretmenin kullandığı dile yakın bir dil kullanırsanız çocuğunuz sizi daha iyi dinleyecektir. Öğretmenin yatıştırıcı ve telkin edici diliyle olumlu davranışlar sergileyen çocuğunuza siz de evde aynı yöntemle yaklaşırsanız iletişiminizin güçlendiğini görebilirsiniz.
- Çocuğunuzun ortamını onunla uyumlu hale getirin: Çocuğunuz eve geldiğinde eşyalarını yerine bırakmasını, montunu yerine asmasını istiyorsanız ortamın buna müsait olup olmadığını inceleyiniz. Örneğin; montunu asacağı askı çocuğunuzun ulaşabileceği yükseklikte mi gibi… Bunun gibi minik düzenlemelerle onun da o eve ait olduğunu hissettirmelisiniz.
- Öğretmeni ile iletişim halinde olun: Öğretmen evdeki gelişmelerden haberdar olursa okulda çocuğunuzun olumlu davranışlarını pekiştirmek için onu daha da cesaretlendirecektir. Örneğin; ‘’Dün oyuncaklarını toplamış ve kıyafetlerini kendin giymişsin, evdeki sorumluluklarını yerine getirmen beni çok mutlu etti.’’ sözlerini öğretmeninden duyan çocuk şaşırır ve bunları nerden bildiğini merak eder. Ebeveyninin öğretmeniyle konuştuğunu fark eden çocuk öğretmenini etkilemek ve takdirini almak için evdeki davranışlarına da dikkat edecektir.
Evde Sakin ve Uyumlu, Okulda Olumsuz Davranışları Olan Çocuk
Tam tersi, evde uyumlu ve sakin, okulda uyumsuz davranış gösteren çocuğunuz varsa dikkat etmeniz gereken noktalar şunlar olabilir:
- Çocuk okulda kendisinden bekleneni anlayabiliyor mu?
- Dikkatini toplamakta, öğrenmekte zorluk çekiyor mu?
- Sınıfında sevildiğini ve kabul gördüğünü hissediyor mu?
- Yetenek ve becerileri destekleniyor mu?
- Arkadaş edinebiliyor mu? Arkadaş ilişkileri nasıl?
Çocuğun okulda yaşadığı akademik ya da sosyal sorunlar onu okuldan soğutan, davranış problemlerine sebep olan etmenler olabilir. Bu durumda okulla iş birliği içinde olunmalı ve çocuğa gerekli ilgi ve destek verilmelidir.
Unutmayın!
Çocukların iç dünyalarını anlayabilmek için dünyaya onların gözünden bakabilmek gerekir. Çocuğunuzun tam olarak nerelerde zorluk yaşadığını anlayabilmek için, kendi beklentilerinize değil, çocuğunuzun ihtiyaçlarına göre düşünmelisiniz.
